وبلاگ آموزشی وتخصصی دیجیتال تبرستان (شمال ایران)
مرجع آنلاین علمی وفرهنگی ایرانیانوبلاگ آموزشی وتخصصی دیجیتال تبرستان (شمال ایران)
مرجع آنلاین علمی وفرهنگی ایرانیاندرباره من
متولد تیر، نماد: سرطان
عاطفی، احساساتی، با محبت و مهربان
درون بین و خلاق
هوشیار و محتاط
دلسوز
ادامه...
رادیو هفتاد و دو ساله شد
سرویس رادیوی ایسنا در جشن هفتاد و دو سالگی رادیو نگاهی دارد به اولین‌ها در رادیو؛ بر این اساس اولین گویندگان مرد، زن، سخنران مذهبی، نویسنده، ترانه سرا و ... در رادیو، در این گزارش معرفی می‌شوند.
اولین افراد از میان فرهنگیان و هنرمندان شایسته و با ذوق انتخاب و از سایر وزارتخانه‌ها به اداره کل‌انتشارات و تبلیغات منتقل شدند.
استاد محمد حجازی ملقب به مطیع‌الدوله(نویسنده و داستان‌نویس)، عبدالرحمن فرامرزی(نویسنده و مدیر روزنامه کیهان) حسینقلی مستعان(داستان‌نویس)، ابوالقاسم پاینده (نویسنده)، ابوالقاسم اعتصام‌زاده و مشفق همدانی (مترجم).
همچنین برای تعیین خطمشی و سیاست رادیو، شورای عالی انتشارات بر پا شد که اعضای آن‌عبارت بود از: علامه محمد قزوینی، محمد علی‌فروغی (ذکاء الملک)، دکتر قائم غنی، دکتر علی‌اکبر سیاسی (رییس دانشگاه تهران) دکتر رضا زاده‌شفق، دکتر محمود افشار و استاد علینقی وزیری تشکیل شد.
*** اولین مدیر کل انتشارات و تبلیغات (اولین مدیر رادیو):
عیسی صدیق اعلم در سال 1237 در اصفهان متولد شد. در مدرسه دارالفنون به تحصیل پرداخت. وی را پایه گذار مجله اصول تعلیمات می دانند. او از جانب احمدشاه لقب صدیق اعلم را دریافت کرد و در سال 1310 به طراحی، تکمیل و اجرای مقدمات تأسیس دانشگاه تهران پرداخت پس از آنکه در بهار 1319 فردی به نام مقدم نتوانست به خوبی اداره کل انتشارات و تبلیغات را تشکیل دهد صدیق اعلم در عهده دار تشکیل این اداره کل شد و امور مختلف رادیو را که از بدو افتتاح رادیو در وزارتخانه و نهادهای مختلف پراکنده بود در اداره کل انتشارات و تبلیغات متمرکز کرد و برای این ادره چنان وجاهتی قائل شد که حکم مدیر کل آن تا سال 1340 توسط نخست وزیر ابلاغ می گردید. وی تا شهریور 1320 در مقام مدیرکل تبلیغات و انتشارات یا به عبارتی مدیر رادیو بود و پس از آن به تناوب چندین بار وزیر فرهنگ شد. در سال 1350 از خدمات دولتی بازنشسته شد اما کرسی تدریس تاریخ فرهنگ اروپا را در دانشگاه تهران در اختیار داشت و استاد ممتاز این دانشگاه بود.
*** یکی از قدیمیترین نویسنده‌ها:
حسینقلی مستعان پس از اتمام دوره دبیرستان در دارالفنون مدتی در مدرسه علوم سیاسی به تحصیل پرداخت. وی کار روزنامه نویسی را از سال 1298 آغاز کرد و از 17 سالگی در روزنامه نیمه رسمی ایران فعالیت داشت و نخستین شعرها و داستان های کوتاه خود را در روزنامه های «نسیم شمال، اتحاد و روزنامه ایران» منتشر کرد. قصه نویسی را نیز از سال 1314 در مجله «مهرگان» با نام مستعار «ح.م.حمید» آغاز نمود.
او در کار ترجمه هم دست داشت، ترجمه «بینوایان» اثر ویکتور هوگو که از جمله ترجمه های اوست یکی از بهترین ترجمه های بینوایان به شمار می رود. او در سال 1319 مجله «راهنمای زندگی» را منتشر کرد و بدون وقفه از سال 1300 تا 1357 ـ یعنی 57 سال ـ قلم زد.
مستعان پس از واقعه شهریور 1320 مدتی به سیاست روی آورد و سردبیر و مدیر برخی از روزنامه های سیاسی آن زمان مانند روزنامه های «اخبار روز، اخبار و دستور» شده و از دهه 1320 برای بعضی از برنامه های رادیو می نوشت. او در سال 1328 رئیس شورای نویسندگان رادیو شد. مستعان بسیار پرکار بود و گاهی در هفته، هفت تا هشت پاورقی و داستان کوتاه می نوشت و همه را مرتب و بدون تأخیر می رساند. او از سال 1335 تا سال 1340 در «مجله رادیو» داستان کوتاه می نوشت. اغلب نوشته های او در «مجله رادیو» داستان های پندآموز اجتماعی بود که با یک نتیجه گیری اخلاقی پایان می یافت. بسیاری از داستان های او در برنامه های رادیو استفاده می شد.
او نثری روان و ساده داشت و دارای تخیل قوی بود و در شخصیت پردازی مهارت زیادی داشت.
نوشته‌هایش پیش نویس و پاکنویس نداشت و از همان آغاز کار، شروع به نوشتن می کرد. وی 1000 داستان کوتاه و 200 کتاب نوشته است و به مرد هزار داستان شهرت دارد. او مدتی هم به کار نمایشنامه نویسی مشغول شد و طی سال های دهه 30 و 40 نمایشنامه های زیادی برای رادیو نوشت.
مستعان در اواخر دهه بیست مدتی به ریاست رادیو منصوب شد.
*** اولین ناظر متون رادیویی:
علی دشتی در سال 1272 شمسی در کربلا به دنیا آمد. او هنگام افتتاح رادیو در ایران عضو اداره شهربانی بود و ریاست دایره راهنمای نامه نگاری را در اداره سیاسی شهربانی به عهده داشت.
او به همراه عبدالرحمن فرامرزی (روزنامه نگار و نویسنده) و چند نفر دیگر جزو اولین کسانی بودند که نظارت بر متون گفتار رادیویی و رسانه های گروهی آن زمان را در حد امکان انجام می داد. هیچ روزنامه ای بدون اجازه این قسمت حتی اجازه چاپ یک آگهی را نیز نداشت. همچنین هیچ جمله ای در رادیو خوانده نمی شد مگر اینکه قبلاً از نظر علی دشتی گذشته باشد.
دشتی روزنامه نگاری منتقد و تندرو بود. روزنامه شفق سرخ در نخستین سال های تأسیس، این موضوع را اثبات کرد ولی بعدها او به صورت یک روزنامه نگار خبری طرفدار دولت درآمد.
او به زبان و ادبیات فارسی، عربی و فرانسه تسلط کامل داشت و با زبان های آلمانی و انگلیسی نیز آشنا بود. او سخنوری صحنه ساز بود. شهرت او بیشتر به خاطر نویسندگی است و آثار مکتوبی نیز دارد.
*** اولین ویراستار متون رادیویی:
سعید نفیسی، مورخ، ادیب، منتقد، نویسنده، نمایشنامه نویس، شاعر، لغت نویس، زبان شناس و مترجم، فرزند دکتر علی اکبر نفیسی ناظم الاطبا بود.
تحصیلات دوران ابتدایی را در مدرسه شرف و دوران متوسطه را در مدرسه علمیه گذراند.
در سال 1297 تهیه مقالات و تصحیح مجله «انجمن ادبی دانشکده» به مدیریت ملک الشعرای بهار به او سپرده شد و در سال 1299 به عضویت انجمن ادبی ایران درآمد. در حدود 1310 به تدریس در دانشکده ادبیات پرداخت و در 1314 عضو پیوسته فرهنگستان ایران شد.
او پس از کسب درجه دکتری کرسی تاریخ ادبیات ایران را در دانشگاه تهران به دست آورد. مدتی به عنوان استاد افتخاری در دانشگاه های کابل در افغانستان، قاهره در مصر، پن ژوزف در لبنان، بروکسل در بلژیک، هاروارد در آمریکا، کلمبیا در نیویورک و دانشگاه پرنیستن در نیوجرسی به تدریس پرداخت.
وی ریاست کمیسون رادیو را قبل از افتتاح رادیو به عهده داشت و مسئولیت تهیه و ویرایش گفتارهای رادیو با او بود، زیرا توانایی کم نظیری در نویسندگی داشت و پرکارترین و معروفترین نویسنده زمان خود بود. نثر او ساده و روان بود و بسیار سریع می نوشت.
او مردی ساده و قانع بود. محمدعلی فروغی در کابینه خود وی را برای تصدی پست وزارت فرهنگ در نظر گرفت ولی او کرسی استادی را بر مقام وزارت ترجیح داد. ایرج افشار او را یکی از پیشروان پژوهش های ایران شناسی می داند.
او سال ها در بسیاری از برنامه های رادیو با موضوع ادبیات و ایران شناسی به عنوان کارشناس مجری در برنامه ها حضور داشت. سعید نفیسی کتابخانه عظیمی داشت که قبل از مرگ آن را در چهار بخش به نهادهای مختلف فروخت و یا به آنها اهدا کرد.
*** قدیمیترین خواننده مرد:
اسماعیل خوانساری مشهور به ادیب خوانساری در سال 1280 متولد شد.
کار خور را از مؤذنی مسجد خوانسار آغاز کرد و پس از مدتی نزد اساتید گوناگون گوشه های مختلف ساز و آواز ایرانی را فرا گرفت.
او برای هنرش قدر و منزلت زیادی قائل بود، خودش در این باره می گوید:«هیچگاه از کسی در ازای خواندن نوا پول نگرفته ام، زیرا این کار را دون شخصیت یک هنرمند می دانم».
ادیب خوانساری در پاسداری از هنر و شخصیت خود سخت کوشا بود. وی در سال 1319 یعنی در زمان افتتاح رادیو همکاری خود را با این رسانه آغاز کرد و پس از آن نیز با آن همکاری داشت و با شروع برنامه «گلها» از خوانندگان پرکار در این برنامه به شمار می آمد.
*** اولین گوینده خانم:
قدسی رهبری اولین گوینده خانم، در روز افتتاح رادیو، در تاریخ چهارم اردیبهشت سال 1319 بود.
قبل از افتتاح رادیو دو نفر از وزرا، عده ای از اساتید دانشگاه تهران و چند نفر از کارمندان عالیرتبه و مهندسان وزارت پست و تلگراف در یکی از سالن های باشگاه افسران از وی تست گویندگی گرفتند و او نفر اول شد. بد نیست بدانید ملک الشعرای بهار یکی از اساتیدی بود که از داوطلبان گویندگی تست معلومات عمومی، فن بیان و شعرخوانی می گرفت.
*** قدیمی ترین گوینده:
رضا سجادی متولد 1299 فرزند حجت الاسلام حاج سید مصطفی سرابی واعظ و ناطق زبردست بود که در شهر مشهد مقدس به دنیا آمد.
وی تحصیلات ابتدایی و متوسط را در موطن خود به پایان رساند و وارد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد. او در سال 1319 به عنوان گوینده در رادیو استخدام شد و قسمتی از برنامه های رادیو توسط او اجرا می شد.
رضا سجادی مدتی به ریاست اداره رادیو منصوب گردید و مدتی هم ریاست اداره مطبوعات وزارت پیشه و هنر را عهده دار بود.
رضا سجادی ناطقی زبردست، ادیبی پرمایه و شعرشناس بود او اشعار زیادی را در حافظه داشت و هنگام محاوره از اشعار حافظ، شاهد و مثال می آورد.
*** قدیمی ترین گوینده / هنرپیشه / کارگردان:
نصرت الله محتشم 28 اسفند 1294 در تهران به دنیا آمد. ده ساله بود که برای اولین بار روی صحنه تئاتر ایفای نقش کرد. وی دانش آموخته دوره ادبی در دبیرستان دارالفنون و حقوق و علوم سیاسی از دانشگاه تهران بود و از سال 1319 هنگام تأسیس رادیو، همکاری خود را با رادیو آغاز کرد.
او ابتدا سمت گوینده داشت و بعدها مشاور سرپرست نمایش های رادیو شد. او اولین تنظیم کننده داستان های شب رادیو بود و مدت های مدیدی نیز کارگردانی نمایش های داستان های شب را به عهده داشت. محتشم در عرصه سینما و دوبله نیز فعالیت می کرد.
*** اولین مسئول تمرین ارکستر رادیو: ابراهیم آژنگ که آغاز حیات وی به دوره قاجار برمیگردد موسیقی را در شعبه موزیک مدرسه دارالفنون نزد استادان فرانسوی آموخت و ردیف ایرانی را نزد میرزا حسین قلی یاد گرفت. در سال 1319 سمت معاونت اداره موسیقی کشور را به عهده داشت و تمرینات گروه موسیقی رادیو به عهده او بود. نوازندگان و خوانندگان رادیو چند ساعت قبل از اجرای زنده برنامه در اداره موسیقی کشور حاضر می شدند و زیر نظر ابراهیم آژنگ به تمرین موسیقی می پرداختند. او در این تمرینات علاوه بر رهبری ارکستر، تنظیم قطعات موسیقی ایرانی برای ارکستر و خوانندگان را نیز به عهده داشت.
*** یکی از قدیمی ترین ترانه سراها:
کریم فکور متولد 1304 در مشهد بود. تحصیلات متوسطه را در زادگاهش به پایان برد و در رشته حقوق از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد.
وی فعالیت های هنری را با سرودن شعر و ترانه و همکاری با مطبوعات آغاز کرد.
از حدود سال 1324 در اوان جوانی همکاری خود را با رادیو آغاز نمود. او مبتکر ساخت
ترانه های دو لهجه ای یا ترانه های دو یا سه نفری بود که از رادیو پخش می شد. سبک ترانه سرایی او روان بود و از بکارگیری کلمات ثقیل پرهیز می کرد.
او از ترانه سرایان فعال رادیو بود و هر ماه پنج تا شش ترانه برای خوانندگان رادیو می سرود و در دهه سی و چهل شهرت زیادی پیدا کرد.
او با نوشتن فیلمنامه «شاهین ترس» در سال 1333 به جمع دست اندرکاران سینما پیوست اما همکاری خود را با رادیو همچنان ادامه داد.
*** اولین سخنران مذهبی:
حسینعلی راشد 1276 در تربت حیدریه متولد شد. پدرش روحانی بود. راشد تا 16 سالگی در موطن خود مقدمات زبان و ادب فارسی و عربی، صرف و نحو، منطق و معانی را فرا گرفت و سپس وارد حوزه علمیه مشهد شد. راشد در 28 سالگی عازم نجف شد اما بعد از مدت کوتاهی به ایران بازگشت و در شیراز و اصفهان به کار وعظ و خطابه مشغول شد. کتاب «دو فیلسوف شرق و غرب» از آثار تألیفی استاد راشد است.
در سال 1320 به دعوت وزیر فرهنگ وقت ـ محمد تدین ـ برای ایراد یک سلسله سخنرانی مذهبی به «رادیو تهران» دعوت شد و حدود سی سال هر هفته یک سخنرانی او در رادیو پخش می شد.
استاد راشد علاوه بر رادیو در مدرسه عالی سپهسالار و سپس در دانشکده معقول و منقول در دوره لیسانس و دکترا تدریس می کرد.
سخنرانی های استاد راشد در کشورهای همسایه ایران نیز که امواج رادیو ایران را دریافت می‌کردند طرفداران زیادی داشت.
*** اما رادیو در ایران چگونه راه‌اندازی شد؟
در سال ۱۳۰۳ (۱۹۲۴)، وزارت جنگ مقدمات استفاده از بیسیم را فراهم کرد. در سال ۱۳۰۵ بیسیم به ایران وارد شد. از سال ۱۳۱۱ موسسات بیسیم توسعه‌پیدا کردند، که نهایتا به ایجاد رادیو منتهی شد. تاسیس رادیو در ایران با تلگراف بیسیم ارتباط دارد بنابراین برای درک بهتر از چگونگی تاسیس رادیو نظری می اندازیم به بنیانگزاری تلگراف بیسیم در ایران در اواخر سال 1303 در دویست هزار متر مربع زمینهای (قصر قاجار) مقدمات راه اندازی تلگراف بیسیم توسط وزارت جنگ فراهم شد و نخستین دکل موج بلند به ارتفاع 120 متر که هنوز پایه ان موجود است نصب گردید و در بیست و چهارم اردیبهشت 1304 دستگاه 20 کیلو واتی موج بلند نصب شد و در ششم اردیبهشت 1305کار بیسیم با پخش تلگرافی برای دعوت عمومی برای همکاری به کشورهای مختلف جهان افتتاح گردید. در سال 1307 نصب دو دستگاه موج کوتاه اغاز و در سال 1309 از آانها بهره برداری و مرکز گیرنده به نجف آاباد تهران و مرکز مخابرات به میدان توپخانه منتقل شد.
و اما مقدمات تاسیس رادیو:
طبق مقرارت ایران ورود دستگاه های مخابراتی و استفاده از آنها تنها در حیطه مسولیت وزارت پست و تلگراف و تلفن بود. این مساله را می توان از مکاتبه شخصی به نام داوود موشه لازار و دایره تجارت داخلی وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه دریافت کرد. آقای داوود موشه لازار ، در جواب مراسله شما مورخه 14 ژوئن 1929(خرداد 1308) راجع به تاسیس دستگاه رادیو در ایران ، اشعار می دارد: ( ورود دستگاه تلگراف و تلفن بیسیم گیرنده و یا مخابره کننده مطالب و الات و اسباب ان جز برای اداره تلگراف بیسیم دولت وقت به طور کلی ممنوع است ، لکن وارد کردن و استفاده از دستگاه های (رادیو کنیر) که فقط برای شنیدن نغمات به کار می رود و همچنین تاسیس سینمای ناطق در ایران با رعایت مقررات مربوط مانعی ندارد).
مقدمات تأسیس رادیو تهران فراهم شد. بعد ازصدور فرمان تأسیس رادیو، قرارشد از دو فرستنده موج کوتاه 20کیلوواتی و متوسط 2کیلوواتی وزارت پست و تلگراف و تلفن، که برای ارسال تلگراف بیسیم توسط کارخانه آلمانی تلفونکنtelefunken دربیسیم قصر، نصب شده بود استفاده شود.
برای آمادگی پخش برنامه پس ازافتتاح رادیو جمعی ازاستادان و نویسندگان عالی قدر ازجمله استاد سعید نفیسی و دکترذبیح الله صفا و عده ای از بانوان روشنفکر یک سلسله گفتارهای ادبی، تاریخی، جغرافیایی، اجتماعی و خانه داری را قبلاً تهیه کرده بودند به طوریکه احتیاجات رادیو را برای مدت سه ماه تأمین می کرد.
عده ای مترجم و ماشین نویس را هم استخدام شدند و برای انتخاب گوینده درباشگاه افسران و با حضور عده ای از دانشمندان و ادبا و متخصصان صوت (ازجمله عده ای آلمانی) جلساتی تشکیل شد و امتحانات دقیقی به عمل آمد.
کارهای فنی رادیو با وزرات پست و تلگراف و تلفن( آقای ابراهیم علم، شوکت الملک وزیرپست و تلگراف و تلفن بودند) بود و امورمربوط به دستگاههای فرستنده و استودیو زیرنظرآقای دکتر داریوش، رئیس کل بیسیم اداره می شد.
موسیقی زیرنظر سرگرد غلام حسین مین باشیان رئیس مدرسه عالی موسیقی بود و بودجه رادیو که فقط هشتاد هزارتومان بود توسط سازمان پرورش افکارتأمین می شد. بعد ازفراهم شدن مقدمات، بالاخره رادیو درساعت ده با مداد روز4اردیبهشت 1319افتتاح شد.
درشروع کارساختمان رادیو ازدو طبقه در بیسیم قصرتشکیل می شد، که طبقه اول شامل یک اتاق انتظار و دستگاههای فرستنده و تقویت کننده بود و طبقه دوم ازیک اتاق که با نصب پرده درسقف و دوبل کردن در ورودی و خروجی و سیمان کاری دیوارهای داخلی به صورت استودیو درآمده بود.
تا سال 1342که کل تشکیلات رادیو به وزارت اطلاعات منتقل شد و این وضعیت تا ایجاد « سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران» در سال1350ادامه داشت. اداره و تشکیلات رادیو به این نامها خوانده می شد: « انتشارات و تبلیغات»، « رادیو و خبرگزاری»، «انتشارات و رادیو»، «انتشارات و اطلاعات» و «اداره کل انتشارات و رادیو».
از سال 1319 تا سال1327 برنامه های رادیو درهمان استودیوی اولیه اجرا و پخش می شد. ولی فاصله نه کیلومتری فرستند ه ازشهر و وجود تنها یک اتومبیل برای رفت و آمد اعضای ارکستر و گویندگان باعث شد واقع درضلع غربی میدان توپخانه درجوار اداره راهنمایی و رانندگی محلی در نظر گرفته شود.درمیدان ارک دو استودیوی کوچک ساختند که اخبارازآن محل پخش می شد.
توسعه رادیو در ایران:
در بدو تاسیس، رادیو تهران دارای دو فرستنده که یکی برای موج متوسط و دیگری برای موج کوتاه بود، برای پخش برنامه‌های خود از یک استودیو در محل اداره بیسیم استفاده می‌کرد. در سال 1336 نام رادیو تهران به رادیو ایران تبدیل و بعدها در جنب رادیو ایران فرستنده دومی بنام رادیو تهران نیز مشغول به کار گردید که در آغاز امر تنها موسیقی از آن پخش می‌شد.
اهداف و تشکیلات رادیو:
اداره رادیو در بدو تاسیس به اداره کل انتشارات و تبلیغات به مدیریت دکتر (عیسی صدیق اعلم)، استاد دانشگاه واگذار شد.
اهداف و وظایف این اداره عبارت بودند از:
تعیین سیاست و خط مشی رادیو
توسعه فرهنگ عمومی و آشنا کردن مردم به اصول زندگی نوین
توجه به وحدت ملی، مبانی ملیت و حفظ استقلال
شرح تحولات کشور
رعایت کامل سیاست دولت در انتشار اخبار
تاسیس مدرسه برای تربیت خطیب، قصه‌گو، شاهنامه خوان نصب رادیو و بلندگوی عمومی در مرکز شهر
تاسیس مدرسه هنرپیشگی
*** صدای جمهوری اسلامی ایران :
پس از انقلاب اسلامی، نام سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران تبدیل به صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران شد. ریاست این سازمان هر پنج سال یک بار توسط رهبر انتخاب می‌شود، بالاترین مقام رادیو، معاون رییس سازمان در حوزه صدا می‌باشد. هدف صدا و سیمای جمهوری اسلامی، انتقال و انتشار پیام به جامعه است، که در این امر تلاش می‌کند.
